Gelin başlıkları, birçok kültürde evlilik törenlerinin önemli bir parçası olarak gelinlerin başlarına takılır. Her kültürde gelin başlıklarının takılma nedenleri farklılık gösterir.

Anadolu’nun çeşitli yörelerinde gelin başlıkları, geleneksel değerleri yansıtan simgesel tasarımlara sahiptir. Kullanım amacı, sadece gelinlerin güzelliklerini vurgulamak değildir. Gelinlerin başlarına takılan bu süslemeler, gelinlikleri tamamladıkları gibi aynı zamanda ailelerin sosyal statülerine, gelinin hangi etnik gruba dahil olduğuna, inançlarına, değer yargılarına dair birtakım bilgiler de verir. Genç kızın söz kesilmesinden itibaren başına takılan çember, başörtüsü ve bunların üzerine takılan süsler, onun sosyal durumunu gösterir. Başlıklar, bereket, nazardan korunma ve mutluluk gibi manevi değerlerin de simgesidirler. Eski Türklerde düğün ritüelleri evrenin yaratılışını simgeleyen kutsal törenlerdir. Buna göre gök erkek, yer kadındır. Gelin ise, bilinmeyenin bulunduğu merkez anlamına gelir. Dünyanın merkezindeki gelin üremek için hazırdır. Gelin başı yapılması dünyanın yaratılışını yeniden inşa etmektir. Gelin, bir hayat ağacıdır. Anadolu’da gelinin başının yapılmasına inşaat adı verilir. Gelin başının binlerce yıl öncesinden gelen sembolik anlamı vardır. Kutsal gelin başı yüksekçe yapılır. Başlıkta, çiçekler, ağaç dalları, tüyler, ya da ağaç şeklindeki metaller, oyalar kullanılır. Uzun olarak dizayn edilen gelin başlıkları yaratımın merkezinde olan gelini temsil eder. Eski Türklerden beri evlilik ve gelin kutsal sayıldığından, Türk toplumunda gelin olacak kıza ayrı bir önem verilir. Gelin kızın giysisi ve başlığı diğer kadınlara nazaran daha gösterişli bir şekilde hazırlanır. Gelin başı tasarımı Türklerde binlerce yıllık bir gelenektir. Örneğin, Selçuklularda gerdek gecesi gelin başına taç takılır ve buna didim adı verilirmiş. Bunun yanı sıra didek adı verilen bir duvak örtülürmüş.

Gelin başı tabiri günümüzde özellikle şehirlerde kullanılır. Bu işlem esnasında gelinin özenle yapılan saçının üzerine duvak ve istenirse taç takılır. Anadolu’muzda gelin başı yerine baş bağlama tabiri kullanılır. Anadolu’da gelin başı ve bunun hazırlanması ritüeli binlerce yıllık Türk geleneğine dayanır. Bu özel bir ritüeldir. Aile dışından kimse bu törene alınmaz. Beceriksiz ve iyi huylu olmayan kadınlarla kısır kadınlar ritüele katılamazlar.

Baş bağlama ritüeli için bazı yörelerde perşembe ve pazar günleri seçilir. O gün geldiğinde gelin kızın saçları yıkanır, abdest alınıp namaz kılınır. Gelin kızın saçları kesilir, şekil verilir. Kızın evliliğinin huzurlu, mutlu ve bereketli olması amacıyla saçları ayna üzerine kesilir. Zülüf ve perçemin kesildiği bu ritüel önemlidir. Birçok yörede uygulanır. Hatta kesilen zülüfü genç kız sandığında saklar. Bu esnada ağıtlar yakılır. Gelin ağlatılır. Ritüel genç kızın yaşamında dönüm noktasıdır. Hayatında bir dönem sona ermiştir. Geline artık genç kadın gözüyle bakılır. Gelin başı hazırlanmasında bir diğer önemli unsur da Türklerde görülen ve gelinin saçının örülmesi anlamına gelen pelik örmek adetidir. Gelinin saçı, babasının evinde kaldığı son gün örülür.

Gelin başı yapılmadan önce saçların boyanması da önem taşır. Boyama işlemi sırasında eğlence yapılır. Ardından da saç süslenir. Buna göre, saç iki örgü olacak şekilde örüldükten sonra saçın ucuna kırmızı dar kurdele takılır. Bu kurdeleler sarkıtılır. Peşinden gelin tacı başlığa bağlanır ve gelinin kafasına takılır. Bazı yerlerde ise duvak ve taç yerine bölgeye ait özel başlıklar kullanılır. Anadolu’da gelin başı süslemesinde zeytin ya da iğde ağacı dalları, çiçekler kullanılır. Başlık yüksekçe yapılır. Türklerde kuş çok önemlidir; yaratılış efsanesinde yer alır. Kuş, ruhun timsali, yaratıcı ile insanlar arasındaki aracıdır. Kuş, gelin kızların başlıklarında sık sık kullanılır. Başa kuş, kaz, horoz tüyleri takılır. Özenle, kutsal bir anlam yüklenerek hazırlanan başlığın en üstünde kuş tüyleri yer alır. Alına ise boncuk, püskül, madeni plakalar konulur.

Gelin başı yaparken aynalardan da yararlanılır. Gelin kızın başlığının dört bir yanına küçük aynalar konulur. Aynaların nazarı kırdığı düşüncesi yaygındır. Ayrıca gelin kızın gittiği eve ışıklar götürmesi fikri de güdülür. Baş bağlama ritüelinin ismi yöreden yöreye değişiklik gösterir. Baş yazma, baş düzme, baş örümü, baş bağlama, baş övme gibi terimler kullanılır. Gelin başı süslemelerinde 16. yüzyıla kadar fes kullanıldığını görürüz. Bu fesleri altın, gümüş, inci ve elmasla işlerlermiş. Bazen de altın ve gümüş tepelik takarlarmış fesin üzerine. Saçlar iki örgü ile örülür, takılarla süslenir, başa fes takıldıktan sonra da örtü ile gelin başı süslenirmiş. O devirde başlıkçı adı verilen bir iş kolu ortaya çıkmış. Bunlar, az gelirli ailelere kiralama yolu ile başlık temin ederlermiş. İstanbul’daki başlıkçıların çoğunluğunu esnaf kesimindeki dul kadınlar oluşturmaktaymış. Başlıkçılar düğün evine gider, orada kalır ve süslemeyi yaparlarmış. Gerdekten sonraki gün ise kiraya verdikleri başlıkları alıp oradan ayrılırlarmış. Bunun yanı sıra, gelin kızın hazırlıklarını evlerde kalemkar, tırazende, yüz yazıcı ya da meşşata adı verilen kişiler de yaparmış. Gelin kızı olanlar evlerine alacakları bu kadınları seçerken işinde tecrübeli, bir kez evlilik yapmış, huzurlu bir evliliğe sahip kadınlar olmasına özen gösterirlermiş. İstanbul’da bu iş önceleri müslüman kadınlar tarafından yapılırken,

Gelin başı hazırlamak meslek haline gelince gayrımüslim kadınlar özellikle de Rum kadınlar işi tekeline almış. Bunlar, gelin başı hazırlamanın yanı sıra gerek duyulursa, ücreti karşılığı yenge kadınlık ve nakıl süslemeciliğini de yaparlarmış. Zaman içinde fes yerine hotoz adı verilen başlıklar kullanılmaya başlanmış. Adları şekillerine göre değişirmiş. Felek tabancası, çimdik hotoz, dudu burnu, saraylı hotozu bunlardan birkaçı…

Özel olarak dizayn edilen gelin hotozları ise çiçek şekilli mücevherlerle süslenirmiş. Metalden yapılan üzeri taşlarla bezenmiş taç adı verilen başlıklar Sultan Abdülmecid zamanında gelin başı olarak kullanılmaya başlanmış. Gelelim Al duvaklara… Gelin başının vazgeçilmezi al duvaklar eski devirlerden bu yana Türk kültüründe özel anlam taşırlar. Türklerde kutsiyet yüklenen al renk, sonsuzluğun, mutluluğun ve al ruhunun simgesidir. Bu sebeple evlenenlere mutluluk getirmesi amacıyla eski Türklerde gelinlikler bile al renktedir. Türklerde gelin kızlar, başlarına al duvak örtülerek baba ocağından çıkarılırlar. Osmanlı İmparatorluğu zamanında da duvak kırmızı olarak kullanılmış. Taç takılacaksa taç başlığa oturtturularak başın üstüne yerleştirilirmiş. Bunun yanı sıra, gelin tüyü adı verilen pembe bir tüy iğne ile tacın arkasına iliştirilir, üzerine de kırmızı duvak örtülürmüş.

Gelinin yüzünü duvaktan dolayı kimse göremezmiş. Al duvak, kültürümüzde öyle yerleşik bir öğe ki Dede Korkut hikayelerinde bile al duvaktan bahsedilir. Öykülerde kadın kocasına “Al Duvağımın sahibi…” diyerek seslenir. 19.yüzyıl’da gelinliklerde meydana gelen değişiklik sonucu zaman içinde al duvak yerini tamamen beyaz duvağa bırakır. Fakat toplumumuzda özellikle gelin kız baba evinden çıkarılırken başına al duvak örtülür. Gelin başı süslemesinin bir başka vazgeçilmezi: Gelin Telleri… Yıllarca gelin başı süslemesinin vazgeçilmez unsurlarından biri gelin telleridir. Bunlar, gelinin başından dizine ya da topuklarına kadar uzanır. Gümüşten yapılır. Bir ya da iki milimetre eninde olurlar. Gelinin henüz evlenmemiş arkadaşları gelin tellerinden alır, en kısasını çekenin bir an önce evleneceğine inanılır. Toplumumuzdaki “Telli duvaklı gelin olmak” söylemi de buradan gelir. Bugün, gelin teli sadece bazı yöresel düğünlerde kullanılıyor. Anadolu’nun geleneksel gelin başlıkları, modern düğünlerde hala kullanılmakla birlikte, daha çağdaş ve minimalist tasarımlara dönüşmüştür.

Bu başlıklar, geleneksel motiflerin modern yorumlarıyla süslenmiş, özgün ve estetik bir hava yaratarak geçmişle bugün arasında kültürel bir bağ kuruyor. Günümüzün gelin başlıklarına gelince, süslemelerde şu unsurların ön plana çıktığını görüyoruz: Taçlar: Zarif taçlar, gelin başlıklarının popüler bir seçeneği… Genellikle inci, kristal veya pırlanta detaylarıyla süslenen taçlar, ışıltılı bir görünüm sağlar. Tüller ve Peçeler: Tüller ve peçeler, gelin başlıklarına romantik bir hava katar. Başın üst kısmına sabitlenen tüller veya peçeler, gelinlerin yüzlerini örtüp zarif bir duruş sergiler. Bu tarz başlıklar genellikle vintage veya boho tarzı düğünlerde tercih edilir. Çiçekli Başlıklar: Doğal ve romantik bir görünüm elde etmek isteyen gelinler, çiçekli başlıkları tercih eder. Taze veya yapay çiçeklerden oluşan taçlar veya baş bantları, doğallığı ve renkliliği temsil eder. Bu başlıklar, bahar ve yaz düğünlerinde sıklıkla kullanılır. Metal Aksesuarlar: Metal detaylar, gelin başlıklarına modern bir dokunuş katar. Altın, gümüş veya bronz renkteki baş bantları veya taraklar, minimalist ve şık bir görünüm yaratır. Geometrik desenler veya ince tel detaylarıyla süslenen metal başlıklar, gelinler arasında popüler. Vintage Tarzı Başlıklar: Retro veya vintage temalı düğünlerde, eski zamanları yansıtan başlıklar tercih edilir. Dantel işlemeleri, inciler, tüyler ve antika detaylarla süslenen başlıklar, nostaljik bir hava yaratır. Bugün gelin başlıkları, gelinlerin tercihine ve düğün temalarına uygun olarak farklı tasarımlarda hazırlanıyor. Gelin başlığı seçiminde yapılması gereken en önemli şey, gelinin kişisel talebine ve gelinliğe uygun bir başlık seçmek…

Bridal Head Preparation from Past to Present And Bridal Headpieces

Bridal headdresses are worn on brides’ heads as an important part of marriage ceremonies in many cultures. The reasons for wearing bridal headdresses differ in each culture.

Bridal headdresses in various regions of Anatolia have symbolic designs reflecting traditional values. The purpose of use is not just to emphasize the beauty of brides. These decorations, which are worn on the heads of the brides, not only complete the wedding dress, but also give some information about the social status of the families, which ethnic group the bride belongs to, their beliefs and value judgments. The hoop, headscarf and ornaments worn on the young girl’s head after she exchanges vows show her social status. Headdresses are also symbols of spiritual values such as fertility, protection from the evil eye and happiness.

Wedding rituals in ancient Turks are sacred ceremonies symbolizing the creation of the universe. Accordingly, the sky is male and the earth is female. Bride means the center of the unknown. The bride in the center of the earth is ready to breed. Making a bride’s head is to rebuild the creation of the world. The bride is a tree of life. In Anatolia, making the bride’s head is called construction. The bride’s head has a symbolic meaning dating back thousands of years. The head of the holy bride is made high. In the headdress, flowers, tree branches, feathers, or tree-shaped metals and needlework are used. Bridal headdresses’ elongated design represents the bride who is at the center of creation.

Since marriage and the bride have been considered sacred since ancient Turks, a special importance is given to the bride in Turkish society. The bride’s dress and headdress are prepared in a more ostentatious way compared to other women. Bridal head design is a tradition of thousands of years in Turks. For example, in the Seljuks, a crown was put on the bride’s head at the wedding night and it was called didim. In addition, a veil called didek was covered.

The term bride’s head is used especially in cities today. During this process, a veil and, if desired, a crown are put on the bride’s carefully made hair.

In our Anatolia, the term “head binding” is used instead of the bride’s head. The bridal head and the ritual of its preparation in Anatolia are based on thousands of years of Turkish tradition. This is a special ritual. No one outside the family is allowed in this ceremony. Incompetent and non-good-natured women and infertile women cannot participate in the ritual.

In some regions, Thursday and Sunday are chosen for the head binding ritual.

When that day comes, the bride’s hair is washed, ablution is performed and prayer is performed. The bride’s hair is cut and shaped. In order for the girl’s marriage to be peaceful, happy and prosperous, her hair is cut on the mirror. This ritual, in which the zülüf and forelock are cut, is important. It is used in many regions. In fact, the young girl hides the cut zülüf in her chest. Meanwhile, laments are made. The bride cries. The ritual is the turning point in the young girl’s life. An era in her life has come to an end. The bride is now viewed as a young woman.

Another important element in the preparation of the bride’s head is the custom of knitting pelik, which is seen in the Turks and means to braid the bride’s hair. The bride’s hair is braided on the last day of her stay at her father’s house.

It is also important to dye the hair before the bride’s head is made. Celebrations are made during the painting process. Then the hair is decorated. Accordingly, after the hair is braided into two braids, a red narrow ribbon is attached to the end of the hair. These ribbons are hung. Then the bride’s tiara is tied to the headdress and is attached to the bride’s head.

In some places, special headdresses of the region are used instead of veils and crowns.

In Anatolia, olive or oleaster branches and flowers are used to decorate the bride’s head. The headboard is made high.

Birds are very important to Turks; in the creation myth. The bird is the symbol of the soul, the mediator between the creator and people. The bird is often used in bridesmaids’ headdresses. Bird, goose, rooster feathers are attached to the head. Bird feathers are placed on the top of the headdress, which is meticulously prepared with a sacred meaning. On the forehead, beads, tassels, metal plates are placed.

Mirrors are also used while making the bride’s head. Small mirrors are placed all over the bride’s headdress. It is common to think that mirrors break the evil eye. There is also the idea of bringing lights to the house where the bride goes.

The name of the head binding ritual varies from region to region. Terms such as head writing, head straightening, head knitting, head binding, head praising are used.

We see that the fez was used in bridal head decorations until the 16th century. These fezs were embroidered with gold, silver, pearls and diamonds. Sometimes they wore gold and silver caps over the fez. The hair was braided with two braids, decorated with jewelry, and after the fez was put on the head, the bride’s head was adorned with a veil.

At that time, a line of business called the headdresser emerged. They used to provide headgear to low-income families by renting. The majority of the headdressers in Istanbul were widows from the tradesmen. Headdresses would go to the wedding house, stay there and do the decorations. The day after the wedding, they would take the titles they had rented and leave.

In addition to this, the bride’s preparations were made by people called kalemkars, tirades, face-writers or meşşata. Those with daughters-in-law, when choosing these women to take into their homes, paid attention to the fact that they were women who were experienced in their jobs, married once and had a peaceful marriage. While this work was previously done by Muslim women in Istanbul, when it became a profession to prepare the bride’s head, non-Muslim women, especially Greek women, monopolized the business. In addition to preparing the bride’s head, they would also do the aunt’s adornment, if necessary, in return for a fee.

Over time, headdresses called hotoz were used instead of fez. Their names changed according to their shape. Fate’s pistol, pinch hotoz, dudu nose, palace hotoz are a few of them… Specially designed bridal gowns were decorated with flower-shaped jewels.

Headgears called crowns made of metal and decorated with stones were used as bridal heads during the reign of Sultan Abdülmecid.

Let’s come to Red veils…

Red veils, which are indispensable for the bride’s head, have a special meaning in Turkish culture since ancient times.

The color red, which is loaded with holiness in the Turks, is the symbol of eternity, happiness and the red spirit. For this reason, even wedding dresses in ancient Turks were red in order to bring happiness to those who got married.

In Turks, bridesmaids are taken out of the paternal hearth by covering their heads with a red veil.

During the Ottoman Empire, the veil was used as red. If a crown was to be worn, the crown was placed on the head by placing it on the headgear. In addition, a pink feather called a bridal feather was attached to the back of the crown with a needle, and a red veil was covered over it.

No one could see the bride’s face because of the veil.

The red veil is such an entrenched element in our culture that it is mentioned even in Dede Korkut stories. In the stories, the woman calls out to her husband by saying “The owner of my red veil…”.

As a result of the change in wedding dresses in the 19th century, the red veil leaves its place to the white veil over time. But in our society, especially when the bride and daughter are taken out of her father’s house, a red veil is covered over her head.

Another indispensable bridal head decoration: Bridal Wires…

Bridal wires are one of the indispensable elements of bridal head decoration for years. These run from the bride’s head to her knees or heels. It is made of silver. They are one or two millimeters wide. The bride’s unmarried friends buy bridal hair, and it is believed that the shortest one will get married as soon as possible. This is where the discourse of “to be a bride with a wire and a veil” in our society comes from. Today, bridal wires are only used in some local weddings. Anatolian traditional bridal headdresses, although still used in modern weddings, have evolved into more contemporary and minimalist designs.

These headboards create a unique and aesthetic atmosphere decorated with modern interpretations of traditional motifs, establishing a cultural link between the past and the present.

When it comes to today’s bridal headdresses, we see the following elements come to the fore in decorations:

Crowns: Elegant crowns are a popular option for bridal headpieces… Crowns, which are usually decorated with pearl, crystal or diamond details, provide a sparkling look.

Tulles and Veils: Tulles and veils add a romantic touch to bridal headpieces. Tulles or veils fixed on the top of the head cover the bride’s faces and display an elegant stance. This type of headdress is usually preferred in vintage or boho style weddings.

Floral Headpieces: Brides who want to achieve a natural and romantic look prefer floral headdresses. Crowns or headbands made of fresh or artificial flowers represent naturalness and colour. These headdresses are often used in spring and summer weddings.

Metal Accessories: Metal details add a modern touch to bridal headdresses. Headbands or combs in gold, silver or bronze create a minimalist and stylish look. Metal headdresses adorned with geometric patterns or fine wire details are popular with brides.

Vintage Style Headboards: Headboards reflecting the old times are preferred in retro or vintage themed weddings. Headboards decorated with lace embroideries, pearls, feathers and antique details create a nostalgic atmosphere.

Today, bridal headpieces are prepared in different designs in accordance with brides’ preferences and wedding themes.

The most important thing to do when choosing a bridal headpiece is to choose a headdress that suits the bride’s personal demand and wedding dress.